Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz. U. z 2024 r. poz. 928) uregulowała kwestie związane ze zgłaszaniem naruszeń prawa oraz ochrony osób, które dokonują takich zgłoszeń. Ustawa jest konsekwencją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii nakładającej na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia regulacji w tym zakresie na gruncie prawa krajowego.
Zgodnie z ustawą zgłoszenia naruszeń prawa mogą dotyczyć tylko ściśle określonych obszarów, wyszczególnionych w art. 3 ustawy. Jest ich łącznie 17 (korupcja, zamówienia publiczne, przeciwdziałanie praniu pieniędzy, bezpieczeństwo transportu, ochrona środowiska, ochrona zdrowia, ochrona prywatności i danych osobowych, itd.). Kolejnym ograniczeniem w zgłaszaniu naruszeń prawa jest to, że wszystkie zgłoszenia muszą być związane z pracą sygnalisty, nie tylko wykonywaną w ramach stosunku pracy, ale też umowy cywilnoprawnej.
Ustawa przewiduje trzy formy prawne zgłaszania naruszeń prawa:
1) zgłoszenie wewnętrzne,
2) zgłoszenie zewnętrzne,
3) ujawnienie publiczne.
Przez zgłoszenie wewnętrzne należy rozumieć ustne lub pisemne przekazanie podmiotowi prawnemu informacji o naruszeniu prawa. Podmiotem prawnym, w rozumieniu ustawy, jest podmiot publiczny lub podmiot prywatny, przez który należy rozumieć osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, lub pracodawcę, jeżeli nie są podmiotami publicznymi.
Ustawa w zakresie zgłoszeń wewnętrznych przewiduje pewne ograniczenia, a mianowicie, podmiot prawny, na rzecz którego wykonuje pracę zarobkową poniżej 50 osób nie ma obowiązku przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych naruszeń prawa. Ponadto nie mają obowiązku przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych jednostki organizacyjne gminy lub powiatu liczącego mniej niż 10 000 mieszkańców.
Z kolei przez zgłoszenie zewnętrzne należy rozumieć ustne lub pisemne przekazanie Rzecznikowi Praw Obywatelskich albo właściwemu organowi publicznemu informacji o naruszeniu prawa.
Trzecia forma zgłoszenia naruszenia prawa, to ujawnienie publiczne, przez które należy rozumieć podanie informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej.
Zgodnie z ustawą organy publiczne, do których zaliczane są organy jednostek samorządu terytorialnego mają obowiązek ustalenia procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych naruszeń prawa oraz podejmowania działań następczych. W Gminie Góra tymi organami są: Rada Miejska Góry i Burmistrz Góry.
Burmistrz Góry zarządzeniem nr 23/24 z dnia 29 sierpnia 2024 r. ustalił wewnętrzną procedurę zgłoszeń naruszeń prawa, a zarządzeniem nr 167/24 z dnia 7 października 2024 r. wprowadził procedurę przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych.